Trong những loại chứng khoán thì trái phiếu là loại an toàn nhất, đặc biệt là với các nhà đầu tư F0.
Nếu bạn đang quan tâm tới trái phiếu thì đây chính là bài viết dành cho bạn đấy.
Trái phiếu là gì?
Trái phiếu (tiếng Anh là Bond) là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp hoặc chính phủ với người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) với một khoản tiền trong một thời gian xác định.
Các đơn vị phát hành trái phiếu có nghĩa vụ trả lợi tức cho người sở hữu trái phiếu cùng khoản tiền vay khi trái phiếu đáo hạn.
Khoản tiền lãi được trả cố định thường kỳ cho người nắm giữ trái phiếu (không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành) được gọi là lợi tức.
Đặc điểm của trái phiếu
Trái phiếu mang những đặc điểm sau:
- Trường hợp doanh nghiệp bị giải thể hoặc phá sản, người nắm giữ trái phiếu sẽ được ưu tiên thanh toán trước so với cổ đông nắm giữ cổ phiếu.
- Người nắm giữ trái phiếu (trái chủ) không có quyền tham gia vào các hoạt động của công ty.
- Bất kì cá nhân/tổ chức hoặc chính phủ đều có thể mua trái phiếu. Trái phiếu được ghi tên trái chủ được gọi là trái phiếu ghi danh, không có được gọi là trái phiếu vô danh.
Các loại trái phiếu
Hiện nay có nhiều loại trái phiếu khác nhau và được phân loại theo từng đặc điểm như đơn vị phát hành, lợi tức, mức độ đảm bảo thanh toán, hình thức và tính chất của trái phiếu.
Phân loại trái phiếu theo đơn vị phát hành
Các loại trái phiếu phân theo đơn vị phát hành bao gồm:
- Trái phiếu Doanh nghiệp: Loại trái phiếu được các doanh nghiệp nhà nước, công ty TNHH, công ty cổ phần phát hành để tăng vốn hoạt động.
- Trái phiếu Chính phủ (Công trái): Loại trái phiếu do Chính phủ phát hành nhằm huy động tiền nhàn rỗi trong dân và các tổ chức kinh tế, xã hội để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu của Chính phủ. Đây cũng là loại trái phiếu ít rủi ro nhất.
- Trái phiếu ngân hàng: Do các tổ chức tài chính, ngân hàng phát hành
Phân loại trái phiếu theo lợi tức
- Trái phiếu lãi suất thả nổi: Loại trái phiếu có lợi tức sẽ được trả trong những kỳ là khác nhau. Lợi tức được tính theo lãi suất có sự biến đổi theo lãi suất tham chiếu củatrái phiếu.
- Trái phiếu không có lãi suất: Loại trái phiếu mà người mua không nhận được lãi nhưng được mua với mức giá thấp hơn so với mệnh giá (còn gọi là mua chiết khấu). Trái phiếu này khi được hoàn trả sẽ được hoàn trả bằng mệnh giá của trái phiếu khi đáo hạn theo quy định.
- Trái phiếu lãi suất cố định: Loại trái phiếu có lợi tức được xác định dựa theo tỷ lệ % cố định tính theo mệnh giá.
Phân loại trái phiếu theo mức độ đảm bảo
Bao gồm 2 loại chính:
Trái phiếu đảm bảo: Là loại trái phiếu được đảm bảo thanh toán toàn bộ (hoặc một phần) gốc và lãi khi đến hạn bằng tài sản của doanh nghiệp phát hành hoặc tài sản của bên thứ ba; hoặc được bảo lãnh thanh toán của tổ chức tài chính, tín dụng có chức năng cung cấp dịch vụ bảo lãnh thanh toán. Trái phiếu đảm bảo thường gồm một số loại sau đây:
- Trái phiếu có tài sản cầm cố: Loại trái phiếu đảm bảo bằng việc người phát hành cầm cố một bất động sản nhằm đảm bảo thanh toán cho trái chủ. Thường giá trị tài sản cầm cố sẽ lớn hơn tổng số mệnh giá của các trái phiếu phát hành nhằm bảo vệ quyền lợi cho trái chủ.
- Trái phiếu bảo đảm bằng chứng khoán ký quỹ: Loại trái phiếu được đảm bảo bằng việc người phát hành thường là đem ký quỹ số chứng khoán chuyển nhượng mà mình sở hữu để làm tài sản đảm bảo.
Trái phiếu không bảo đảm: Loại trái phiếu phát hành không có tài sản làm vật đảm bảo mà chỉ được bảo đảm bằng uy tín của người phát hành trái phiếu.
Phân loại trái phiếu theo hình thức của trái phiếu
- Trái phiếu ghi danh: Loại trái phiếu ghi tên của người mua, và trong sổ sách của người phát hành theo đặc điểm của trái phiếu.
- Trái phiếu vô danh: Loại trái phiếu không ghi tên của người mua và trong sổ sách của người phát hành.
Phân loại trái phiếu theo tính chất của trái phiếu
- Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Loại trái phiếu kèm theo phiếu cho phép người chủ sở hữu quyền được mua một số lượng cổ phiếu nhất định của công ty phát hành với một mức giá đã được xác định và vào những thời kì nhất định.
- Trái phiếu có thể mua lại: Loại trái phiếu kèm điều khoản được nhà phát hành mua lại trước thời gian đáo hạn. Nói như vậy có nghĩa là nhà phát hành có quyền nhưng không bắt buộc phải mua lại loại trái phiếu này. Khi phát hành, trái phiếu này sẽ ghi rõ thời gian và giá mua lại.
- Trái phiếu chuyển đổi: Loại trái phiếu mà người nắm giữ có thể chuyển đổi thành một số lượng cổ phiếu phổ thông cụ thể của công ty phát hành hoặc tiền mặt có giá trị tương đương.
Mua trái phiếu ở đâu?
Hiện nay nhà đầu tư có thể dễ dàng mua trái phiếu tại các sàn giao dịch chứng khoán hoặc các công ty giao dịch trung gian.
Lưu ý: Nên lựa chọn các sàn giao dịch chứng khoán uy tín trên thị trường.
Sự khác biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu
Giống nhau
- Đều là phương thức để các tổ chức huy động vốn
- Đều là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
Khác nhau
Về bản chất: Cổ phiếu là chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ ghi nhận quyền sở hữu đối với một phần vốn điều lệ công ty. Trong khi trái phiếu là chứng chỉ ghi nhận nợ của tổ chức phát hành và quyền sở hữu đối với một phần vốn vay của chủ sở hữu.
Về chủ thể có thẩm quyền phát hành: Cổ phiếu chỉ có Công ty cổ phần có quyền phát hành cổ phiếu, các công ty TNHH không có quyền phát hành cổ phiếu. Với trái phiếu thì cả CTCP và công ty TNHH đều có quyền phát hành.
Về tư cách chủ sỡ hữu: Người sở hữu cổ phiếu được gọi là cổ đông của công ty cổ phần. Trong khi đó người sở hữu trái phiếu không phải là thành viên hay cổ đông của công ty mà là chủ nợ của công ty.
Về quyền của chủ sở hữu
- Với Cổ phiếu: Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần trở thành cổ đông của công ty và tùy thuộc vào loại cổ phần họ nắm giữ, họ có những quyền khác nhau trong công ty. Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần được chia lợi nhuận (cổ tức). Cổ tức phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả kinh doanh của công ty. Cổ đông có quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động của công ty, tham gia biểu quyết các vấn đề của công ty, trừ cổ đông ưu đãi cổ tức và cổ đông ưu đãi hoàn lại không được dự họp Đại hội đồng cổ đông và biểu quyết các vấn đề của công ty.
- Với Trái phiếu: Người sở hữu trái phiếu do công ty phát hành được trả lãi định kì, lãi suất ổn định, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. Họ cũng không được tham gia vào các hoạt động của công ty.
Về thời gian sở hữu: Thời gian sở hữu cổ phiếu phụ thuộc vào quyết định của cổ đông. Trong khi đó thời gian sở hữu trái phiếu được ghi trong trái phiếu.
Mua trái phiếu có an toàn không?
Dù tỉ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng thực tế chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản được hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp.
Với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu vẫn còn có trường hợp doanh nghiệp phát hành trái phiếu với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, có kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua nhiều năm
Đặc biệt ở nhóm bất động sản. Theo baochinhphu.vn, trong số hơn 100 DN bất động sản phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021 có 26 DN ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021; tại thời điểm 30/6/2021, hệ số nợ vay trên vốn chủ hữu bình quân của các DN bất động sản niêm yết là 2,5 lần, trong khi tỉ lệ này của các DN bất động sản chưa niêm yết là 8,1 lần.
Với các nhà đầu tư, số liệu thống kê cho thấy các nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường cơ cấp trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, tuy vậy trên thị trường thứ cấp, tỉ lệ nắm giữ trái phiếu của các nhà đầu tư vẫn rất cao.
Các bạn nên lưu ý việc các tổ chức tín dụng, các công ty chứng khoán phân phối trái phiếu doanh nghiệp không đồng nghĩa với việc các tổ chức này sẽ đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu của bạn.
Các tổ chức này chỉ thuần túy cung cấp dịch vụ và hưởng phí dịch vụ từ các doanh nghiệp phát hành mà không chịu trách nhiệm thẩm định/đánh giá tình hình tài chính cũng như khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành, do vậy không có trách nhiệm về việc doanh nghiệp hoàn trả gốc, lãi trái phiếu khi đến hạn.
=> Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của doanh nghiệp phát hành. Vì vậy khi lựa chọn mua trái phiếu, nhà đầu tư nên lựa chọn các trái phiếu của các doanh nghiệp, công ty uy tín.
